ၿဗိတိသွ်တုိ႕က ၉ ရာစုတြင္ အာရွေတာင္ပုိင္းႏွင့္ အေရွ႕ေတာင္အာရွေဒသအား ကုိလုိနီျပဳခဲ့ၿပီးေနာက္ ရွမ္းျပည္ကံၾကမၼာသည္လည္း ေျပာင္းလဲလာခဲ့သည္။ ၁၉ ရာစုအေစာပုိင္း (၁၈၁၅)တြင္ ၿဗိတိသွ်တုိ႕က အိႏၵိယကုိ သိမ္းပုိင္ခဲ့ၿပီးေနာက္ ဆက္လက္သိမ္းပုိက္ေရးအစီအစဥ္အရ ရွမ္းျပည္ရွိ အာဟုမ္ သည္ လည္း ၁၈၁၈ ခုႏွစ္ပတ္ဝန္က်င္ေလာက္တြင္ လြတ္လပ္ေရးဆုံးရႈံးခဲ့ရၿပီး ၿဗိတိန္အိႏၵိယ လက္ေအာက္ခံ အျဖစ္ သြတ္သြင္းခံခဲ့ရသည္။
ျမန္မာႏုိင္ငံသည္ ၿဗိတိသွ်တုိ႕အား စစ္ပြဲသုံးႀကိမ္ (၁၈၂၄၊ ၁၉၅၂၊ ၁၈၈၅) ရင္ဆုိင္ဆင္ႏႊဲခဲ့ရၿပီးေနာက္ လြတ္လပ္ေရးဆုံး႐ႈံးခဲ့ရသည္။ ရွမ္းျပည္အတြင္းတြင္လည္း ႀကီးစုိးမႈရလုိျခင္းေၾကာင့္ အခ်င္းခ်င္း တုိက္ခုိက္ ေနသည့္အတြက္ မၿငိမ္မသက္ျဖစ္ေနခဲ့ၿပီး သီေပါေစာ္ဘြား ႏွင့္ ေညာင္ေရႊေစာ္ဘြားတုိ႕၏ ဖိတ္ေခၚမႈအရ ၿဗိတိသွ်တုိ႕သည္ အလြယ္တကူႏွင့္ သိမ္းပုိက္ခြင့္ရရွိခဲ့သည္။ ထုိ႕ေနာက္ ရွမ္းျပည္သည္ ၿဗိတိသွ်အင္ပါယာ၏ ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ခံျပည္နယ္တစ္ခုအျဖစ္ ၁၈၈၆ ခုႏွစ္တြင္ ျဖစ္လာခဲ့သည္။ ထုိအေတာအတြင္း အင္ဒုိခ်ိဳင္းနားေဒသျဖစ္သာ လာအုိ ဗီယက္နမ္ ကေမၻာဒီးယားတုိ႕ကုိ သိမ္းပုိက္ ထားသည့္ ျပင္သစ္ႏွင့္ အၿပိဳင္ျဖစ္ေနခဲ့သည္။ ၿဗိတိသွ်တုိ႕က ရွမ္းျပည္အတြင္း ပ်က္စီးမႈမ်ားကုိ ျပဳလုပ္ခဲ့သည္။ ကုိလုိနီျပဳသူ ၿဗိတိသွ်တုိ႕ႏွင့္ ျပင္သစ္တုိ႕သည္ ေဒသခံျပည္သူမ်ားႏွင့္ တုိင္ပင္မႈမျပဳပဲ နယ္ျခားစည္းမ်ဥ္းမ်ားကုိ ၄င္းတုိ႕ သေဘာအတုိင္း ေရးဆြဲသတ္မွတ္ခဲ့သည္။ တခ်ိန္တခါက ေဆြမ်ိဳး သားခ်င္းမ်ားႏွင့္ လြတ္လပ္စြာသြားလာၾက ကုန္သြယ္မႈျပဳၾကသည့္သမ်ားသည္ အတားအဆီးအကန္႕ အသတ္မ်ားႀကဳံခဲ့ရၿပီး ေဆြမ်ိဳးသားခ်င္းမ်ား အၾကား ခြဲထုတ္ျခင္းခံရသည္။
ၿဗိတိသွ်တုိ႕က ဒုတိယကမၻာစစ္ကာလအတြင္း ၄င္း၏ကုိလုိနီမ်ားအား ဂ်ပန္ကုိ အႏုိင္ရရန္တုိက္ေရး အတြက္ ၄င္းတုိအား ကူညီပံ့ပုိးေပးသူမ်ားအား စစ္ႀကီးၿပီးသားပါက လြတ္လပ္ေရးေပးမည္ဟု ေျပာဆုိ ခဲ့သည္။ မ်ားစြာေသာသူတုိ႕သည္ ထုိအခြင့္အေရးကုိ ရယူကာ ၿဗိတိသွ်တုိ႕အား ကူညီခဲ့သည္။ ေစာ္ဘြားမ်ားသည္လည္း ၄င္းတုိ႕၏ျပည္သူမ်ားႏွင့္အတူ စစ္ႀကီးအတြင္း ဂ်ပန္ကုိတုိက္ရန္ အဂၤလိပ္ကုိ အကူအညီေပးခဲ့သည္။ ၁၉၄၅ ခုႏွစ္ ၾသဂုတ္လတြင္ စစ္ႀကီးၿပီးသြားေသာအခါ ရွမ္းျပည္သူျပည္သား မ်ားသည္ ၿဗိတိသွ်လက္ေအာက္မွ လြတ္လပ္ေရးရရန္ျပင္ဆင္မႈမ်ားကုိ စတင္လုပ္ေဆာင္ေတာ့သည္။
စစ္ႀကီးၿပီးေနာက္တစ္ႏွစ္ပင္မရွိေသးခင္ ရွမ္းျပည္သည္ ျမန္မာ့ႏုိင္ငံေရးတြင္ အေရးပါေသာေနရာမွ ပါဝင္လာခဲ့သည္။ ေစာ္ဘြားမ်ားသည္လည္း ညီညြတ္ေသာေတာင္တန္းသားမ်ားအျမင့္ဆုံးေကာင္စီ SCOUHP ကုိဖြဲ႕စည္းရန္ စစ္ႀကီးအၿပီးအတြင္း အရုိက္အရာ ဆက္ခံသည့္စနစ္အား ဒီမုိကရက္တစ္ စနစ္တုိ႕ ေျပာင္းလဲရန္အတြက္ ရွမ္းျပည္ေကာင္စီအား ေစာ္ဘြား ၇ ဦးႏွင့္ ျပည္သူ႕ကုိယ္စားလွယ္ ၇ ဦးတုိိ႕ျဖင့္ ဖြဲ႕စည္းခဲ့သည္။
ရွမ္းျပည္လဲခ်ားေဒသ ပင္လုံတြင္ ညီလာခံတရပ္အား ေစာ္ဘြားမ်ား၏ႀကီးၾကပ္မႈေအာက္တြင္ က်င္းပခဲ့သည္။ ထုိညီလာခံတြင္ ရွမ္းျပည္အား ျမန္မာျပည္ႏွင့္အတူ လြတ္လပ္ေရးရယူမည္ သုိ႕မဟုတ္ ရယူမည္မဟုတ္ဆုိသည့္ ခုိင္မာသည့္ ဆုံးျဖတ္ခ်က္အား ခ်မွတ္ခဲ့ျမင္းမရွိေပ။ ရွမ္းျပည္သည္ လြတ္လပ္ေရးႏွင့္ ပတ္သက္ၿပီး ကုိယ္တုိင္ဆုံးျဖတ္မည္ဆုိသည့္အခ်က္ကုိ ၿဗိတိသွ်တုိ႕က ရွင္းလင္းစြာ ထုတ္ျပန္ထားၿပီးျဖစ္သည္။
ထုိအေတာအတြင္း ဗမာတုိ႕က ရွမ္းျပည္ကုိ ဆြဲေဆာင္နားခ်မႈမ်ားကလည္း ျပင္းထန္လာခဲ့သည္။ ၁၉၄၇ ခုႏွစ္ ေဖေဖာ္ဝါရီ ၁၂ ရက္ေန႕တြင္ ၿဗိတိသွ်ထံမွ လြတ္လပ္ေရး ရယူကာ ျပည္ေထာင္စုတစ္ခု ကုိ ထူေထာင္ရန္ ရွမ္းေစာ္ဘြားမ်ား၊ ကခ်င္ႏွင့္ ခ်င္းေခါင္းေဆာင္မ်ားသည္ ဗမာကုိယ္စားလွယ္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းႏွင့္ သေဘာတူစာခ်ဳပ္တစ္ခုကုိ လက္မွတ္ေရးထုိးခဲ့ၾကသည္။ အဆုိပါ သေဘာတူ စာခ်ဳပ္သည္ ေနာင္အခါတြင္ ပင္လုံစာခ်ဳပ္ဟု ထင္ရွားလာခဲ့ၿပီး ျပည္ေထာင္စုတစ္ခုကုိ ထူေထာင္ရန္ အတြက္သာမက ၁၉၄၇ ခုႏွစ္ ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒေရးဆြဲေရးအတြက္ မူေဘာင္တစ္ခုျဖစ္လာခဲ့ သည္။ အဆုိပါ စာခ်ဳပ္ႏွင့္ ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒသည္ ရွမ္းတုိ႕အား မိမိတုိ႕သေဘာဆႏၵရွိပါက ၁၀ ႏွစ္ၾကာလွ်င္ ျပည္ေထာင္စုအတြင္းမွ ခြဲထြက္ပုိင္ခြင့္ရွိသည့္အခြင္းအေရးကုိ အာမခံထားသည္။ ထုိအခ်က္သည္ ျပည္ေထာင္စုအစုိးရအားလႊမ္းမုိးခ်ဳပ္ကုိင္ထားေသာ ဗမာႏွင့္ ရွမ္းျပည္ကုိသာမက ျပည္ေထာင္စုအတြင္းရွိ အျခားတုိင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစုအားလုံးကုိပါ ကုိယ္စားျပဳသည့္ ရွမ္းတုိ႕အၾကား အာဏာခ်ိန္ခြင္လွ်ာညႇိေရးတြင္ အလြန္အေရးပါေသာ အခ်က္ျဖစ္လာခဲ့သည္။
အဆုိပါသေဘာတူညီခ်က္သည္ ဗမာႏွင့္ရွမ္းတုိ႕ ကုိယ္ပုိင္အသိစိတ္ျဖင့္အတူတကြေနထုိင္ၾကမယ္ ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ ညီညြတ္ေသာျပည္ေထာင္စုတစ္ခုကုိ ထူေထာင္ရန္ျဖစ္ႏုိင္ေပသည္။ ရွမ္းျပည္သည္ ျမန္မာျပည္၏ တစိတ္တပုိင္းအျဖစ္ ၁၉၄၈ ခုႏွစ္ ဇန္နဝါရီလ ၄ ရက္ေန႕တြင္ ၿဗိတိန္ထံမွ လြတ္လပ္ေရး ရခဲ့သည္။
ေစာ္ဘြားမ်ားသည္ အာဏာဆက္လက္ရွိေနဆဲျဖစ္သည္။ သုိ႕ေသာ္လည္း ၿဗိတိသွ်တုိ႕ ထြက္ခြာသြားၿပီး ေနာက္ရွမ္းျပည္သည္ အစုိးရတစ္ရပ္ရွိလာၿပီး ကုိယ္ပုိင္လႊတ္ေတာ္ရွိလာသည္။ ယခင္က ကတိရွိခဲ့သည့္အတုိင္း ျပည္ေထာင္စုအစုိးရသည္ ရွမ္းျပည္နယ္အတြင္း မည္သည့္စစ္တပ္ကုိ မွ်ခ်ထားျခင္းမရွိခဲ့ေပ။ စစ္တပ္ကုိ ဗမာမ်ားကလႊမ္းမုိးထားၿပီး ရွမ္းျပည္က ႀကိဳဆုိခဲ့သည္။
ရွမ္းျပည္ကုိသိမ္းပုိက္ရန္ႀကိဳးစားသည့္အေနျဖင့္ KMT တပ္ဖြဲ႕မ်ား ရွမ္းျပည္အတြင္းက်ဴးေက်ာ္တပ္စြဲ လာခ်ိန္တြင္ ဗမာအစုိးရသည္ သူ၏တပ္ဖြဲ႕မ်ားအား ရွမ္းျပည္သူျပည္သားမ်ားက ၄င္းတုိ႕၏ အခြင့္အေရးအျဖစ္ေသာခြဲထြက္ပုိင္ခြင့္ကုိ အသုံးမခ်မီမွာ ရွမ္းျပည္တြင္းသုိ႕ ေစလြတ္ခဲ့သည္။ ဗမာအစုိးရက ရွမ္းျပည္သည္ ၄င္းတုိ႕အတြက္ အႏၲရယ္အရွိဆုံးေသာျပည္နယ္ျဖစ္သည္ဆုိသည္ကုိ သိရွိထားၿပီး ရွမ္းျပည္ကုိ ဖ်က္ဆီးရန္ ဗမာစစ္တပ္က ပစ္မွတ္ထားခဲ့သည္။
၁၉၅၆ ခုႏွစ္ ေစာေစာပုိင္းတြင္ ရွမ္းျပည္သူျပည္သားမ်ားသည္ ဗမာအစုိးရအား ဒီမုိကေရစီစနစ္ ေအာက္တြင္ ၿငိမ္းခ်မ္းေသာနည္းလမ္းျဖင့္ ဆန္႕က်င္ေတာ္လွန္ေတာ့သည္။ ရွမ္းျပည္သံဃာ့အဖြဲ႕သည္ ဘာသာေရး၊ ယွဥ္ေက်းမႈႏွင့္ သံဃာ့အဖြဲ႕အစည္းမ်ားထူေထာင္ခြင့္ အခြင့္အေရးအတြက္ ရည္မွန္းခ်က္ ထားကာ တုိက္ပြဲဝင္ရန္ ဖြဲ႕စည္းထူေထာင္ခဲ့သည္။ ၁၉၅၆ ခုႏွစ္ ဒီဇင္ဘာ ၂၇/၁၈ ရက္ေန႕မ်ားတြင္ ရွမ္းျပည္နယ္ေျမာက္ပုိင္း မုိင္းရယ္(MongYai) တြင္ ရွမ္းေစာ္ဘြားမ်ားႏွင့္ ျပည္သူ႕ကုိယ္စားလွယ္စုစု ေပါင္း ၁၅၀ သည္ ညီလာခံတစ္ခုသုိ႕ တက္တေရာက္ခဲ့ၾကသည္။ တက္ေရာက္သူအားလုံးသည္ ဖဆပလ၏ လုပ္ေဆာင္ခ်က္မ်ားကုိ ဆန္႕က်င္ရန္ သေဘာတူခဲ့ၾကၿပီး ေအာက္ေဖာ္ျပပါဆုံးျဖတ္ခ်က္ မ်ားကုိ ခ်မွတ္ခဲ့သည္။
၁ - ရွမ္းျပည္အစည္းအ႐ုံးသည္ ျပည္ေထာင္စုျမန္မာႏုိင္ငံအစုိးရႏွင့္အစၥေရးအစုိးရတုိ႕ လက္မွတ္ေရး ထုိးခဲ့ၾကည့္ အစၥေရးႏုိင္ငံအား ရွမ္းျပည္နယ္အတြင္းရွိ ေျမအက်ယ္ ဧကတသန္းအသုံးျပဳခြင့္အား ျပင္းျပင္းထန္ထန္ ဆန္႕က်င္သည္။
၂ - ရွမ္းျပည္ေျမာက္ပုိင္းရွိ နမၼတူေဘာ္တြင္းရွိ ေငြသတၲဳတြင္းမွ အက်ိဳးအျမတ္တခ်ိဳ႕အား ရရွိခံစားရမည္။
၃ - ရွမ္းျပည္သည္ ဒုတိယကမၻာစစ္အတြင္း ရွမ္းျပည္နယ္တြင္း ဆုံး႐ႈံးမႈမ်ားအတြက္ ဂ်ပန္အစုိးရက ေပးေသာ စစ္ေလ်ာ္ေၾကးမွ ပမာဏတခ်ိဳ႕ကုိ ရယူပုိင္ခြင့္ရွိသည္။
၄ - ရွမ္းျပည္နယ္တြင္ ၿငိမ္းခ်မ္းမႈႏွင့္ တည္ၿငိမ္ေရးကုိ တည္ေဆာက္ႏုိင္ေရးအတြက္ ရွမ္းျပည္အစုိးရ သည္ ၎တုိ႕ကုိယ္တုိင္အစီအစဥ္ကုိ စီစဥ္မည္ျဖစ္သည္။
၅ - ရွမ္းျပည္သူျပည္သားမ်ားႏွင့္ ေခါင္းေဆာင္မ်ားပါဝင္သည့္ ညီလာခံကုိ အျမန္ဆုံးေခၚယူက်င္းပ မည္။
၆ - ရွမ္းျပည္ဘတ္ဂ်တ္ကုိ ျပည္ေထာင္စုအစုိးရက ေပးရမည္ျဖစ္သည္။
၇ - ျပည္ေထာင္စုအစုိးရသည္ ရွမ္းျပည္တြင္းေကာက္ခံရရွိေသာ အျမတ္ခြန္ေကာက္ယူျခင္းကုိ ရပ္တန္႕ရမည္။
၈ - ရွမ္းျပည္သူျပည္သားမ်ားသည္ ႏုိင္ငံေရးပါတီမ်ားႏွင့္ လူမႈေရးအဖြဲ႕အစည္းမ်ားကုိ ဖြဲ႕စည္းပုိင္ခြင့္ ရွိရမည္။
၉ - သင့္တင့္ေလ်ာက္ပတ္ေသာအခ်ိန္ေရာက္သည္အထိ ရွမ္းျပည္သည္ SCOUHP ႏွင့္ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ျခင္းကုိ ယာယီအားျဖင့္ ရပ္ဆုိင္းမည္။
၁၀ - ရွမ္းေခါင္းေဆာင္မ်ားသည္ ၎တုိ႕၏အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအာဏာအား စြန္႕လႊတ္ရန္မလုိအပ္ေပ။
၁၁ - ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒအရ ရွမ္းျပည္သည္ ၁၀ ႏွစ္အၾကာတြင္ ျပည္ေထာင္စုအတြင္းမွ ခြဲထြက္ ႏုိင္သည္။
၁၂ - ရွမ္းျပည္သည္ ဖဆပလႏွင့္ပူးေပါင္းမည္မဟုတ္သည့္အျပင္ အဖြဲ႕ဝင္လည္း ျဖစ္လာလိမ့္မည္ မဟုတ္ေပ။
ညီလာခံဆုံးျဖတ္ခ်က္မ်ား က်ခဲ့ၿပီးေနာက္ ရွမ္းျပည္သူျပည္သားမ်ားသည္ ၁၉၅၇ ခုနွစ္ ေဖေဖာ္ဝါရီလ ၇ ရက္ေန႕တြင္ စုေဝးခ်ီတက္ကာ ၎တုိ႕၏ အခြင္းအေရးမ်ားကုိ ၿငိမ္းခ်မ္းစြာ ေတာင္းဆုိခဲ့ၾကသည္။
မုိင္းရယ္ (MongYai) တြင္ ၁၉၅၇ ခုႏွစ္ ေဖေဖာ္ဝါရီ ၁၆ ရက္မွ ၁၉ ရက္ေန႕အထိ က်င္းပခဲ့သည့္ ညီလာခံတြင္ တက္ေရာက္ေသာအဖြဲ႕အားလုံးက ျမန္မာအစုိးရသည္ ရွမ္းျပည္အားသီးျခားလြတ္လပ္ ေသာႏုိင္ငံအျဖစ္ ဖြဲ႕စည္းထူေထာင္ျခင္းကုိ ခြင့္ျပဳလိမ့္မည္မဟုတ္ဟု သတိျပဳမိသည့္အတြက္ ရွမ္းျပည္ကုိ ကာကြယ္ရန္ စစ္တပ္ကုိ ထူေထာင္ရန္ သေဘာတူခဲ့ၾကသည္။ ေစာယန္တ Saw Yan Ta ဟု လူသိမ်ားေသာ စဝ္ႏြိဳင္ (Sao Noy) အား စစ္တပ္ထူေထာင္ေရးအတြက္ ေခါင္းေဆာင္ရန္ တာဝန္ေပးခဲ့သည္။ သူသည္ Mong Wan တြင္ေမြးဖြားၿပီး ဗန္းေမာ္တြင္ႀကီးျပင္းခဲ့ကာ ဒုတိယကမၻာစစ္ အတြင္းက စစ္ေရးအေတြ႕အႀကဳံရွိသူတစ္ဦး ျဖစ္သည္။
၁၉၅၈ ခုႏွစ္ ေမလ ၂၁ ရက္ေန႕တြင္ စဝ္ႏြိဳင္ သည္တပ္ဖြဲ႕ဝင္ ၃၀ ဦး လက္နက္ ၃၀ လက္ျဖင့္ ရွမ္းျပည္၏ ပထမဦးဆုံးစစ္တပ္ Noom Serk Harn (ႏြံစစ္ဟန္) ကုိ ႐ုိးရာအစဥ္အလာအခမ္းအနားျဖင့္ ေသြးေသာက္၍ သစၥာဆုိကာ ရွမ္းျပည္ေတာင္ပုိင္း မုိင္းပန္ၿမိဳ႕နယ္ မုိင္းေက်ာက္ ရွိ စမန္းေတာင္ၾကား တြင္ ဖြဲ႕စည္းခဲ့သည္။ ေနာက္ပုိင္းတြင္ မိုင္းေက်ာက္ေက်းရြာအနီး ပြန္ကီယန္တြင္ ဌာနခ်ဳပ္ကုိ ထူေထာင္ခဲ့ၾကသည္။ စဝ္ႏြိဳင္ ေခါင္းေဆာင္ေသာ ႏြံစစ္ဟန္တပ္ဖြဲ႕ႏွင့္ ဗမာစစ္တပ္အၾကား ရွမ္းျပည္ တဝွမ္းတြင္ တုိက္ခုိက္မႈသတင္းမ်ားေၾကာင့္ ဗမာအစုိးရ၏ဖိႏွိပ္မႈေအာက္တြင္ ေနထုိင္ေနရသည့္ ရွမ္းျပည္သူျပည္သားမ်ားသည္လည္း လက္နက္ကုိင္ေတာ္လွန္ေရးအဖြဲ႕မ်ားစြာကုိ ဖြဲ႕စည္း ထူေထာင္ လာခဲ့ၾကသည္။ လြတ္လပ္မႈအတြက္ တုိက္ပြဲဝင္မႈသည္ ရွမ္းျပည္နယ္တဝွမ္းသုိ႕ ေတာမီးပမာ လ်င္ျမန္စြာပ်ံ႕ႏွံ႕သြားခဲ့ေတာ့သည္။
ေတာ္လွန္ေရးတပ္ဖြဲ႕အုပ္စုမ်ားစြာရွိေသာ္လည္း အားလုံးေသာမ်ိဳးခ်စ္ရွမ္းမ်ားသည္ စဝ္ႏြိဳင္ထူေထာင္ခဲ့ သည့္ ႏြံစစ္ဟန္ (Nom Serk Harn) စစ္တပ္ထူေထာင္ခဲ့သည့္ ေမလ ၂၁ ရက္ေန႕အား ရွမ္းျပည္သူျပည္သားမ်ား ေတာ္လွန္ေရးေန႕ (Shan State People Resistance Day) ဟု တညီတညႊတ္တည္း သတ္မွတ္ခဲ့ၾကသည္။ ထုိေန႕အား ရွမ္းျပည္သူျပည္သားမ်ားက အထိမ္းအမွတ္ တစ္ခုအျဖစ္ ယေန႕တုိင္ က်င္းပေနျခင္းျဖစ္သည္။
Sae Hark Main
Shan State Defence Army