အမ်ိဳးသမီးတို႔ မဂၤလာ ေဆာင္ပြဲမ်ားမွာ ေဒသအလိုက္ အနည္းႏွင့္ အမ်ား ကြဲျပားၾကသည္။ မိဘမ်ားက ေတာင္းရမ္းေပးရာတြင္ ဦးစြာ ပထမ လူပ်ိဳ၏မိဘမ်ားသည္ အပ်ိဳ၏ မိဘမ်ားထံသို႔ သြား၍ ေျပာရသည္။ အပ်ိဳ၏ မိဘမ်ားက ေလး-ငါးရက္ အခ်ိန္ယူၿပီး ေဆြမ်ိဳးမ်ားႏွင့္ တိုင္ပင္ရသည္။ သမီး၏ သေဘာကို ေမးရသည္။ သမီးက သေဘာတူပါက လူပ်ိဳဖက္သို႔ အေၾကာင္းျပန္ၾကားရသည္။ လူပ်ိဳ၏ မိဘမ်ားက လူႀကီးမ်ားႏွင့္ ေန႔ေကာင္းရက္သာ ေရြးၿပီး အပ်ိဳ၏မိဘမ်ာထံ သမီးေတာင္းရန္လာၾကသည္။ ထိုအခ်ိန္တြင္ အပ်ိဳအိမ္၌ ေဆြမ်ိဳးအစံု ေရာက္ေနၾကရသည္။ အပ်ိဳဖက္မွ လူငယ္မ်ားက လူပ်ိဳကို ျခံတံခါးဝတြင္ တႀကိမ္၊ အိမ္တံခါးဝတြင္ တႀကိမ္ ႀကိဳးတားၾကသည္။ ေငြေၾကးေပးမွ ဖြင့္ေပးၾကသည္။
အိမ္ေပၚသို႔ ေရာက္သည့္အခါ အပ်ိဳဖက္က လူႀကီးႏွစ္ဦးကို လူပ်ိဳဖက္မွ လူႀကီးမ်ားက သြား၍ႏွင္ဆက္ရသည္။ အပ်ိဳဖက္မွ လူႀကီးမ်ားက လာရင္းကိစၥကို မသိခ်င္ေယာင္ေဆာင္ၿပီး ေမးရသည္။ လူပ်ိဳဖက္က သမီးလာေတာင္းသည့္ အေၾကာင္းေျပာျပရသည္။
ဤသို႔ တဖက္ႏွင့္တဖက္ အျပန္အလွန္ ေျပာဆိုၾကသည္။ ထိုသို႔ေျပာေနစဥ္ လူပ်ိဳဖက္က လင္ပန္းတခုတြင္ လက္ဖက္ႏွစ္ထုပ္၊ ကြမ္းႏွစ္ထုပ္၊ ငွက္ေပ်ာ္ႏွစ္ဖီး၊ အနည္းဆံုး ေငြငါးမတ္ႏွင့္ ၾကက္ဥျပဳတ္ ႏွစ္လံုးထည့္၍ အိမ္ေထာင္စံု အ်ိဳးသမီးထံ ပို႔ထားရသည္။ အကယ္၍ စကားေျပာလို႔မၿပီးမီ ထိုလင္ပန္းကို ေအာက္ခ်ထားမိပါက အပ်ိဳဖက္က ယူစားပစ္ႏိုင္သည္။ ထို႔ေနာက္မွ ၾကက္ဥႏွစ္လံုးမွတပါး လင္ပန္းအတြင္းရွိ အစားအစာ တ၀က္ကို ေဆြမ်ိဳးႏွစ္ဖက္အား ေကၽြးေမြးၿပီး က်န္တ၀က္ကို အိမ္အျပင္တြင္ နတ္ပသ၍ ဆုေတာင္းျခင္းျပဳၾကသည္။
ထို႔ေနာက္ လူပ်ိဳဖက္မွ ဧည့္သည္မ်ားကို အပ်ိဳဖက္က ထမင္းေကၽြး ျပဳစုသည္။ အပ်ိဳႏွင့္ လူပ်ိဳအတြက္မူ ထမင္းပြဲတခု သီးသန္႔ျပင္ေပးရသည္။ လူပ်ိဳႏွင့္အပ်ိဳ ထမင္းစားေနစဥ္ အနားတြင္ ကေလးမ်ားက သားသမီးမ်ားသဖြယ္ ၾကက္ဥႏွစ္လံုးကို ခြဲၿပီး “ေဖေဖ၊ ေမေမ” ဟုေခၚကာ သတိုးသားႏွင့္ သတို႔သမီးတို႔အား ခြံ႕ေကၽြးရသည္။ ခ်ည္ခုႏွစ္ပင္ပါသည့္ ခ်ည္မန္းကြင္းျဖင့္ သတို႔သား၊ သတို႔သမီးတို႔အား စြပ္ေပးရသည္။ လူပ်ိုႏွင့္အပ်ိဳ တျပန္စီ ထမင္းခြံ႕သည့္ဓေလ့လည္း ရွိသည္။ သတို႔သားက သတို႔သမီးအား မိဘအား သမီးေမြးေပးသည့္အတြက္ ေငြငါးက်ပ္ကို ႏို႔ဘိုးအျဖစ္ ကန္ေတာ့ရသည္။ ထို႔အျပင္ အပ်ိဳဖက္က ေဆြမ်ိဳးမ်ားအတြက္ တအိုးစားလွ်င္ တက်ပ္၊ ႏွစ္အိုးစားလွ်င္ ႏွစ္က်ပ္ စသည္ျဖင့္ ေငြေၾကးေပးရသည္။ ထိုသို႔ ျပဳလုပ္ျခင္းမွာ ေနာင္တေန႔ လင္မယား သေဘာထား ကြဲလြဲပါက ေဆြမ်ိဳးမ်ားကို သက္ေသထူၿပီး သတို႔သား၊ သတို႔သမီးအား ဆံုးမရန္ျဖစ္သည္။
အခ်ိဳ႕ေဒသမ်ားတြင္ လက္ထပ္ပြဲျပဳလုပ္လွ်င္ ငွက္ေပ်ာပြဲကိုျပင္၍ ငခ်ဥ္ထုပ္မ်ားကို အုပ္ထဲတြင္ထည့္ထားသည္။ ရြဲထဲမွ အသက္ႀကီးရင္သူတို႔က ထိုအထုပ္မ်ားကို ေျဖၿပီး ဧည့္သည္မ်ားကို ေကၽြးေမြးသည္။ ေရႊ၊ေငြ ထည့္ထားသည့္ ေရကို လက္ထပ္ေပးသူ လူႀကီးက သတို႔သမီးကို တိုက္သည္။ သတို႔သမီးမွတဆင့္ သတို႔သားအား တိုက္သည္။ လက္ဖြဲ႕ေသာ အေလ့ရွိသည္။ သတို႔သမီးအရံ၊ သတို႔သားအရံႏွင့္ လက္ထပ္ေပးသူတို႔ဥည္ မိဘစံုလင္စြာရွိၿပီး ငယ္လင္၊ ငယ္မယား အိမ္ေထာင္စံုမ်ားျဖစ္ရသည္။ လူပ်ိဳ၏ မိဘမ်ားက အပ်ိဳ၏ မိဘမ်ားထံ သမီးေတာင္းရာတြင္ တင္ေတာင္းေသာ ပစၥည္းမွာ ေရႊ၊ ေငြ၊ အ၀တ္အစားမ်ားသာ ျဖစ္သည္။ အိမ္ႏွင့္ ေျမယာမ်ားကို တင္မေတာင္းၾကေပ။ လက္ထပ္ပြဲကုန္က်ေငြကို ေယာက်္ားေလးဖက္က အကုန္ခံရသည္။၏
ရွမ္းျပည္နယ္ ေျမာက္ပိုင္း အခ်ိဳ႕ေဒသမ်ားတြင္ မိန္းကေလးကို သြားေရာက္ေတာင္းယူရာတြင္ ေရအျပည့္ပါေသာ ေရတေကာင္းတခု၊ ႏွစ္ေတာင္ပတ္လည္ရွိေသာ ဖ်ာေခ်ာတခ်ပ္၊ ကြမ္းေဆးအစံု ထည့္ထားေသာ ကြမ္းအစ္တလံုး၊ ေဆးလိပ္ထည့္ထားေသာ ေဆးလိပ္ခြက္ တခြက္ႏွင့္ သြားေတာင္းရသည္။
ရွမ္းျပည္နယ္ ေတာင္ပိုင္း အခ်ိဳ႕ေဒသမ်ားတြင္ လက္ဖက္စို တပိႆာ၊ ဆားတပိႆာ၊ ၾကံသကာ တပိႆာ၊ ဆင္အန္ငွက္ေပ်ာဖီး တဖီးႏွင့္ မိန္းကေလး မိဘ သို႔မဟုတ္ အုပ္ထိန္းသူထံ လာေရာက္ကန္ေတာ့ၿပီး မိန္းကေလး ၀တ္ဆင္ရန္ ေရႊတို ေရႊစ အဆင္တန္ဆာ မ်ားကိုပါ ယူေဆာင္သြားရသည္။
ေတာင္းရမ္းရာတြင္ ကြမ္းေတာ့ေတာ္ ေခၚ တဖက္ႏွင့္တဖက္ အခ်ီအခ် စကားေျပာဆိုရာတြင္ ၾကား၀င္ေျပာရမည့္ စကားေျပာ လိမၼာကၽြမ္းက်င္သူ၊ အာ၀ဇၨန္းရွိၿပီး လူမႈေရးရာ သိနားလည္သူ (အမ်ားအားျဖင့္ လူပ်ိဳေခါင္း) တစ္ေယာက္ေယာက္ကို ငွားရမ္းေခၚေဆာင္ကာ သြားေတာင္းေလ့ရွိသည္။ မဂၤလာပြဲကိုလည္း သတို႔သမီး အိမ္တြင္သာ ျပဳလုပ္ေလ့ ရွိသည္။ ေရွးရွမ္းပံုျပင္မွ ခြန္ဆန္ေလာ၀္ႏွင့္ နန္းဦးျပင္တို႔ကို အစြဲျပဳၿပီး သတို႔သား၊ သတို႔သမီးအိမ္သုိ႔အလာ လမ္းတြင္ ေရႊႀကိဳး၊ ေငြႀကိဳးတားၾကသည္။ လက္ထပ္ၿပီး ခုႏွစ္ရက္အတြင္း ခရီးထြက္ေလ့မရွိၾကေပ။ ေယာကၡ မအိမ္တြင္ အနည္းဆံုး တႏွစ္ေနၿပီးမွ အိမ္ေထာင္ခြဲလိုက ခြဲေနၾကေလ့ရွိသည္။
Sae Hark Maine (SSDA)
ShanStateDefenceArmy
