“ၸဝ်ႈၸၢႆးလိုၼ်း” လႆႈၸိုဝ်ႈသဵင်ယ်ႂႇၶိုၼ်ႈမႃး ၸိူဝ်းၸွမ်းလႅၼ်လိၼ်တႆး၊ ထႆး၊ ႄၶႇ ႄလႈ လၢဝ်းၼၼ်ႉ လႆႈဝႃႈ ဢမ်ႇမိူၼ်ပိူၼ်ႈ ၶ်ႂႈလၢၵ်ႇလၢႆးဝႆႉ။ “ၸဝ်ႈၸၢႆးလိုၼ်း” ဢမ်ႇၼၼ် “လီမီးၸႅျၵ်ႇ” ၼႆႉ ၵိူတ်ႇမိူဝ်ႈပီ မွၵ်ႈ 1950 တီႈမိူင်းတႆးပွတ်းႁွင်ႇ ဝဵင်းပၢင်သၢႆး (တၢင်းၵူတ်ႉၶၢႆ) ေသ ၸဝ်ႈၸၢႆးလိုၼ်းၼႆႉ ေတၸၢပ်ႈလိူတ်ႈ တႆးႄလႈႄၶႇပႃး ေပႃႈပဵၼ် ၸၢဝ်းၶိူဝ်းႄၶႇ၊ ႄမႈပဵၼ်တႆး။ ဝဵင်းပၢင်သၢႆးၼႆႉ ပဵၼ်သဵၼ်ႈတၢင်းၶဝ်ႈႁႃ ၼ်ႂးမိူင်းႄၶႇ သဵၼ်ႈၼိုင်ႈၼႆေၵႃႈဝႃႈလႆႈယူႇ သင်လုၵ်ႉတီႈ ဝဵင်းပၢင်သၢႆး ၸူႇၵူၵ်ႉ ၶဝ်ႈၵႂႃႇတီႈၼ်ႂးမိူင်းႄၶႇ ယူႇၼၢၼ်ႇ ၼၼ်ႉေၵႃႈ ၸမ်ၸမ်ၵၼ်ၵူၺ်း။ ၼ်ႂးမိူင်းႄၶႇ ယူႇၼၢၼ်ႇ ဝဵင်းဝၢၼ်ႈတိၼ်ႇႄလႈ ဝဵင်းပၢင်သၢႆးၼႆႉ ေတမီးႁွင်ႈၼမ်ႉ ၼမ်ႉယၢၼ်ႇ ၶႅၼ်ႈၵၼ်ဝႆႉေသ မိူဝ်ႈၵူႈပွၵ်ႈ ပဵၼ်သဵၼ်ႈတင်း ၸုမ်းသိုၵ်း ၵူၵ်းမိၼ်ႊတင်ႊ (KMT = Kuo Min Tang) ၶဝ်ၸ်ႂႉတိုဝ်း ေတႃႉၶူဝ်းၶွင် ၶိူင်ႈၵွင်ႈၵၢင်ႇၵူႈလွင်ႈလွင်ႈ ၼိူဝ်သဵၼ်ႈတင်းလူင်ၼႆႉမႃးယူႇ။ မိူဝ်ႈပီႊ ၸဝ်ႈၸၢႆးလိုၼ်း ၵိူတ်ႇၼၼ်ႉေတႉ ၶူဝ် ၸိူၵ်ႈလူင် ၼမ်ႉယၢၼ်ႇ ၼၼ်ႉပိူၼ်ႈေတပိၵ်ႉဝႆႉ ဢမ်ႇပၼ်လူတ်ႉၵႃးေလႃႉ လတ်းၵႂႃႇမႃး။ ထိုင်မႃး ဝၢႆးသိုၵ်းလုမ်ႈၾႃႉ ပွၵ်ႈသွင်ယဝ်ႉၼၼ်ႉ ပိူၼ်ႈၶိုၼ်းၸင်ႇပိုတ်ႇပၼ်ေသ ပဵၼ်သဵၼ်ႈတၢင်း ဢၼ်ၸုမ်းသိုၵ်း ၵူၵ်းမိၼ်ႊတင်ႊ (KMT) ၶဝ်ၸ်ႂႉတိုဝ်ႉမႃး။
မိူဝ်ႈပၢၼ် ၸဝ်ႈၸၢႆးလိုၼ်းပဵၼ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၼၼ်ႉ ေတယၢမ်ႈလႆႈႁၼ် ၸုမ်းသုိၵ်းၶွမ်ႇမိဝ်ႇၼိတ်ႉ မၢဝ်ႊသိုဝ်ႇတူင်း ၶဝ်လိုပ်ႈလမ်းယိုဝ်းၸုမ်းသိုၵ်း ၵူၵ်းမိၼ်ႊတင်ႊ (KMT) ၶဝ်ၶဝ်ႈမႃးၼ်ႂးဝဵင်းပၢင်သၢႆး ႁူဝ်ပၢၵ်ႇႁူဝ်ႁဵင် မၼ်းေသ ၼ်ႂးဝဵင်းပၢင်သၢႆးၼၼ်ႉ ေပႃးပဵၼ်ၸုမ်းသိုၵ်း ၵူၵ်းမိၼ်ႊတင်ႊ (KMT) ၶဝ်ေပႃးတဵမ်ၵႂႃႇမူတ်း။ ၸဝ်ႈၸၢႆးလိုၼ်း ဢမ်ႇၼၼ် လီမီးၸႅျၵ်ႇၼႆႉ ေတေၵႃႉယ်ႂႇၶိုၼ်ႈမႃးၸွမ်း ၼ်ႂးၸုမ်းသုိၵ်း ၵူၵ်းမိၼ်ႊတင်ႊ (KMT) ၶဝ်ၼၼ်ႉေသ ယၢမ်ႈပဵၼ်လုၵ်ႈၸုမ်းသိုၵ်း ၵူၵ်းမိၼ်ႊတင်ႊ (KMT) မႃးမိူၼ်ၵၼ် ၵႆႉၵႆႉလႆႈပဵၼ် ၵူၼ်းၵႂႃႇသူင်ႇ ၶဝ်ႈၼမ်ႉတၢင်းၵိၼ် လုၵ်ႉတီႈပၢင်သၢႆးၵႂႃႇ တီႈယူႊၼၢၼ်ႇၵူႈၶၢဝ်း။
မိူဝ်ႈၽွင်းၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၽွင်းမိူဝ်ႈပၢင်တိုၵ်း ၾိင်ႈႄငႈၾိင်ႈထုင်း ၶွင်ၼ်ႂးမိူင်းႄၶႇလႅင် မၢဝ်ႊသိုဝ်ႇတူင်း တိုၵ်ႉသင်ႇလုၵ်ႈၸုမ်းသိုၵ်းမၼ်း ႁ်ႂႈယႃႉပႅတ်ႈၵွျင်းြၽႃး ယႃႉပႅတ်ႈၶူဝ်းၶွင်ၵဝ်ႇ ၸိူဝ်းၼၼ်ႉယူႇ။ ဝၢႆးလိုၼ်းမႃး ၸဝ်ႈၸၢႆးလိုၼ်းေၵႃႈ လႆႈၶိုၼ်းၶဝ်ႈႁဵတ်းသိုၵ်း ၸွမ်းၸုမ်းမၢဝ်ႊသိုဝ်ႇတူင်း ၸုမ်းသိုၵ်းႄၶႇလႅင် ၵႂႃႇပႅတ်ႈ တင်းၸွမ်းဢူၺ်းေၵႃႉမၼ်း သၢမ်ေၵႃႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈၽွင်း ၸၢဝ်ႈၸၢႆးလိုၼ်း ၶိုၼ်းလႅၵ်ႈလၢႆႈၶဝ်ႈႁဵတ်းသုိၵ်း ဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်းၼ်ႂး ၸုမ်းသိုၵ်း ပၵပ ၶွမ်ႇမိဝ်ႇၼိတ်ႉၶွင်မၢၼ်ႈ (CPB) ၼၼ်ႉ လႆႈႁၼ်မႅၼ်ႈၺႃး သၢဝ်ႄၶႇေၵႃႉၼိုင်ႈ လုၵ်ႉတီႈဝဵင်းလူင်မိူင်းမၢၼ်ႈ ဝဵင်း တႃႈၵုင်ႈ ေသၶဝ်ႈမႃးၼ်ႂးမိူင်းႄၶႇၼၼ်ႉ လႆႈမႃးထူပ်းႁၼ်ၸဝ်ႈၸၢႆးလိုၼ်းေသ ဢဝ်မီးၸ်ႂႁၵ်ႉပႅင်းၵၼ်ၵႂႃႇပႅတ်ႈ။ ၸိုဝ်ႈႄမးမၼ်းၸဝ်ႈ ၸၢႆးလိုၼ်းၼၼ်ႉပဵၼ် “တၼ်းတၼ်းဝိၼ်း” လၢတ်ႈလႆႈ ၵႂၢမ်းတႆး၊ ႄၶႇ ႄလႈ မၢၼ်ႈ လူင်ႉလႅၼ်ႇလႅတ်းလီ။ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈဝႃႈ မိူဝ်ႈပီ 1967 တီႈဝဵင်းလူင်တႃႈၵုင်ႈၼၼ်ႉ မီးပၼ်ႁႃ ၸၢဝ်းၶိူဝ်းႄၶႇ ႄလႈ တင်းမၢၼ်ႈ ႁၢဝ်ႉႁၢဝ်ႉႁႅင်းႁႅင်းႄလႈ တၼ်းတၼ်းဝိၼ်းေၵႃႈ လႆႈပၢႆႈၶဝ်ႈမႃးၼ်ႂးမိူင်းႄၶႇ ၸူဝ်ႈၶၢဝ်းေသ လႆႈမႃးထူပ်းႁၼ်မႅၼ်ႈၺႃး ၸဝ်ႈၸၢႆးလိုၼ်း။ ႄမးၸဝ်ႈၸၢႆးလိုၼ်း တၼ်းတၼ်းဝိၼ်းၼႆႉ လႆႈမႃးယူႇသဝ်းတီႈ ၵူႇမိင်း မိူင်းႄၶႇ ေသၶဝ်ႈႁဵတ်းၵၢၼ်တီႈ ယူင်ႇၸၢၵ်ႈ၊ ဝူၼ်ႉတႃႇေတၶိုၼ်း ေတႃႇ သူႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ၶိုၼ်း ၵူႈၶၢဝ်း။ တၼ်တၼ်းဝိၼ်းႄလႈ ၸဝ်ႈၸၢႆးလိုၼ်းၼၼ်ႉ ေပႃးမီးၶၢဝ်းယၢမ်းတၼ်း ၶဝ်သွင်ေၵႃႉ ေတဢွၼ်ၵၼ်ႁႃ လူလိၵ်ႈ၊ ဢၢၼ်ႇလိၵ်ႈ ၵူႈၶၢဝ်းေသ ၵႆႉၵႆႉထွမ်ႇ၊ လူဢၢၼ်ႇ ၵႂၢမ်းလၢတ်ႈၵႂၢမ်းသင်ႇသွၼ် ႁူဝ်ၼႃႈ လူင်ၸုမ်းသိုၵ်း ႄၶႇလႅင် မၢဝ်ႊသိုဝ်ႇတူင်း ၵူႈၶၢဝ်းယၢမ်းႄလႈ ၼ်ႂးပၢႆးဝူၼ်ႉၶဝ်သွင်ေၵႃႉေၵႃႈ ၶ်ႂႈႁ်ႂႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မိူင်းမၢၼ်ႈၼႆႉ လႅၵ်ႈလၢႆႈ ပဵၼ်မိူင်းၶွမ်ႇမိဝ်ႇၼိတ်ႉ ၵူႈၶၢဝ်းယၢမ်း။
ၸဝ်ႈၸၢႆးလိုၼ်းလႄႈ တၢင်းဢူၺ်းၵေႃႉမၼ်းသၢမ်ၵေႃႉၼႆႉ. ပဵၼ်ၽူႈမီးၸၼ်ႉသုင်လူင် ၶွင်ၼႂ်းၸုမ်းသိုၵ်း ပၵပ ၶွမ်ႇမိဝ်ႇၼိတ်ႉမၢၼ်ႈ ၼ်ႂးၼႃႈတီႈၵုမ်းၵမ်ၶဝ် ၸွမ်းၸိူဝ်းလႅၼ်လိၼ် တႆး၊ ႄၶႇၸိူဝ်းၼႆႉ။
တၢင်းၵႂၢင်ႈမီးၵႂႃႇ သွင်မိုၼ်ႇၵီႊလူဝ်ႇမီႇတႃႇပႆၢ (More than 20000km) ေသ ၼ်ႂးဢူၺ်းေၵႃႉမၼ်း သၢမ်ေၵႃႉၼၼ်ႉ “လီသျၢၼ်း” သမ်ႉလႆႈ ယိပ်းၵုမ်းၵမ်ၼႃႈတီႈ မိူင်းတႆးပွတ်းႁွင်ႇ၊ “လီဝူၺ်ႇ” သမ်ႉ လႆႈယိပ်းၵုမ်းၵမ်ဝႆႉ ၼႃႈတီႈပၢင်သၢင်း၊ ၸဝ်ႈၸၢႆးလိုၼ်း သမ်ႉ လႆႈယိပ်းၵုမ်းၵမ်ဝႆႉ ၼႃႈတီႈမိူင်းတႆး ပွတ်းဢွၵ်ႇၶူင်း ၸွမ်းၸိူဝ်းလႅၼ်လိၼ် မိူင်းႄၶႇႄလႈမိူင်းလၢဝ်း။ ၸဝ်ႈၸၢႆးလိုၼ်းၼႆႉ ပဵၼ်ၽူႈသၢၼ်ၶတ်း လူင်ပွင်ၸိုင်ႈသိုၵ်းမၢၼ်ႈေသ ယၢမ်ႈဢွၼ်ႁူဝ် ၸုမ်းသိုၵ်းၶွမ်ႇမိဝ်ႇၼိတ်ႉမၢၼ်ႈ ပၵပ ( CPB ) ေသ ၶဝ်ႈပွႆးတိုၵ်းႁၢဝ်ႉႁၢဝ်ႉႁႅင်းႁႅင်း ၵၼ်တင်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ၸုမ်းသုိၵ်းမၢၼ်ႈ တီႈဝဵင်းလူင်ၵဵင်းတုင် ထႅင်ႈလူးၵွၼ်ႇ။ မိူဝ်ႈၽွင်း ၸဝ်ႈၸၢႆးလိုၼ်းလႆႈပဵၼ် ၽူႈယိပ်းၵုမ်းၵမ်တီႈ ၼႃႈတီႈမိူင်းတႆး ပွတ်းဢွၵ်ႇၶူင်းၼၼ်ႉ ေၵႃႉပဵၼ်မႄးၼၢင်းမၼ်းသမ်ႉ လႆႈၸပ်းတၢင်းပဵၼ် ရေႃးၵႃႇၼၢဝ်ၼူၵ်ႉေသ မႅၼ်ႈၺႃးၽွင်းမိူဝ်ႈ ၸုမ်းသိုၵ်းႄၶႇလႅင်ၶဝ် ဢမ်ႇလႆႈၸွႆႈသင် တီႈၸုမ်းသိုၵ်းၶွမ်ႇမိဝ်ႇၼိတ်ႉမၢၼ်ႈ ပၵပ (CPB) ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ပႅၵ်ႉသမ်ႉဝႃႈ ၸုမ်းသုိၵ်းႄၶႇလႅင် ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝႃႈ ေတဢမ်ႇၸွႆႈသင်တီႈ ၸုမ်းသိုၵ်းၶွမ်ႇမိဝ်ႇၼိတ်ႉမၢၼ်ႈ ပၵပ (CPB) ၶဝ်ယဝ်ႉ ၼႆေသတႃႉေၵႃႈ လွင်ႈယႃ၊ လွင်ႈတၢင်းၵိၼ်တၢင်းယမ်ႉ ၸိူဝ်းၼႆႉေတႉ လူင်ပွင်ၸုိင်ႈ ယူႇၼၢၼ်ႇ ၶဝ်တိုၵ်ႉလႆႈသူင်ႇပၼ်တီႈ ၸုမ်းသိုၵ်းၶွမ်ႇမိဝ်ႇၼိတ်ႉမၢၼ်ႈ ပၵပ (CPB)ယူႇ။ ထိုင်မႃး 1980 ၼၼ်ႉ ႄမးၸဝ်ႈၸၢႆးလိုၼ်း တၼ်းတၼ်းဝိၼ်း ၸပ်းတၢင်းပဵၼ် ၼၢဝ်ၼူၵ်ႉႁႅင်းၼႃႇႄလႈ လႆႈလူႉၵႂႃႇပႅတ်ႈ တီႈႁူင်းယႃလူင်မိူင်းႄၶႇ လၢၼ်းၵၢၼ်း ၼၼ်ႉယူႇယဝ်ႉ။
ၸုမ်းၽၢႆႇၸွပ်ႇၶၢဝ်ႇသၢၼ်ၶတ်းယႃႈမဝ်းၵမ် ၶဝ်ၵႆႉၵႆႉလႆႈႁၼ်ၺွပ်းၺႃး ယႃႈမဝ်းၵမ်တီႈ တႃႇႁိုဝ်း “တႃႊၼင်ႊ” (Da Nang Port) မိူင်းဝႅတ်ႉၼၢမ်းၼၼ်ႉ လႆႈထတ်းလမ်းၸွမ်း တီႈၽူႈေတႃႉသူင်ႇယႃႈမဝ်းၵမ်မႃး ၼၼ်ႉေတႉ ၶဝ်ဢွၼ်ၵၼ် လၢတ်ႈဢွၵ်ႇမႃးဝႃႈ ယႃႈၸိူဝ်းၼႆႉ လႆႈဢဝ်မႃးတၢင်းမိူင်းလၢဝ်း တၢင်းလႅၼ်လိၼ် တႆး၊ ထႆးၼႆယူႇ။ မိူဝ်ႈ 1970 ၼၼ်ႉ ေတမီးၸုမ်းသုိၵ်း လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉသၢၼ်ၶတ်း လူင်ပွင်ၸုိင်ႈ ၸုမ်းသုိၵ်းမိူင်းဝႅတ်ႉၼၢမ်း ႁူဝ်ႊၶျီႇမိၼ်း (Ho Chi Minh)*ပဵၼ်ဝဵင်း/ၵူၼ်း* ၶဝ်သေ မိူဝ်ႈၽွင်းၼၼ်ႉ ၸုမ်းသိုၵ်းမိူင်းဝႅတ်ႉၼၢမ်း ႄလႈ ၸုမ်းသိုၵ်းႄၶႇလႅင် ၶဝ်ပဵၼ် ဢူၺ်းလီၵၼ် ႄလႈ ၸုမ်းသၢၼ်ၶတ်း လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမိူင်းဝႅတ်ႉၼၢမ်းၼၼ်ႉေၵႃႈ ဢမ်ႇႁတ်းၽိုၵ်းသွၼ် ၵၢၼ်သိုၵ်း လွတ်ႈလွတ်ႈလႅဝ်းလႅဝ်း ၸွမ်းၸိူဝ်းလႅၼ်လိၼ် ႄၶႇႄလႈဝႅတ်ႉၼၢမ်းႄလႈ လႆႈၶဝ်ႈမႃး ၽိုၵ်းသွၼ်ၵၢၼ်သိုၵ်း တီႈၼ်ႂးမိူင်းလၢဝ်းေသ ဢဝ်တၢင်း ၸွႆႈထႅမ်တီႈ ၸုမ်းသိုၵ်းၸဝ်ႈၸၢႆးလိုၼ်း ၶဝ်ၼၼ်ႉယူႇ။ တႃႇၸုမ်းသိုၵ်း ဢၼ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉသၢၼ်ၶတ်း ၸုမ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ မိူင်းဝႅတ်ႉၼၢမ်းၶဝ်ၼၼ်ႉ ေတၽိုၵ်းသွၼ်ၵၢၼ်သိုၵ်းၼၼ်ႉေၵႃႈ ၸဝ်ႈၸၢႆးလိုၼ်း ၵေႃႉဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်းေသ လၵ်ႉသူင်ႇၸုမ်းၶဝ် ၶဝ်ႈၼ်ႂးမိူင်းႄၶႇေသ သွၼ်ၵၢၼ်သိုၵ်းယူႇ။
ၶဝ်ႈတူၺ်းထႅင်ႈ ၼႃႈလိၼ်မၢႆ (2) တီႈၼႆႈၶႃႈ
ၶေႃႈမုၼ်း ဢဝ်မႃးၼႂ်းပပ်ႉ >>> ၸုမ်းသိုၵ်းမိူင်းဝႃႉၽွမ်ႉႁူမ်ႈ (UWSA) လုၵ်ႉတီႈလႂ်မႃး?
- သႅင်သိုၵ်း
- ww.saisengserk.com
